Struikelstenen voor tweehonderd Joodse huizen in Leeuwarden

Alle Joodse slachtoffers van de Holocaust uit Leeuwarden worden voortaan herdacht met Stolpersteine, ook wel struikelstenen genoemd. Het is een initiatief van de Stichting Behoud Joods Erfgoed Fryslân.

Het gaat in Leeuwarden om bijna tweehonderd woningen waar in de Tweede Wereldoorlog Joden zijn verwijderd. Bij de Joodse huizen in de stad komen koperen naamplaatjes in de stoep.
Op verschillende plekken in Fryslân liggen al struikenstenen, in totaal zo’n 150. Leeuwarden had er tot nu toe nog geen. De stichting wil daar snel verandering in brengen en heeft daarom besloten het groot aan te pakken.

Emoties
Dat er nog geen struikelstenen in Leeuwarden liggen, heeft een emotionele achtergrond, zegt Avraham Schabbing. Hij is secretaris van de Joodse gemeenschap in Leeuwarden. “Ze hebben jarenlang over ons heen gelopen, en door deze stenen op de stoep te leggen lopen ze straks weer over ons heen. Zo gevoelig lag het bij sommige mensen in de gemeenschap. En voor die emotie moet je respect hebben.”
“Maar tijden veranderen”, lacht Schabbing. “Ook in onze gemeenschap. En nu was het moment gekomen om te zeggen: het is goed zo. Doe maar.”

Herdenken en waarschuwen
De stenen komen er niet alleen om te herdenken, maar ook om te waarschuwen, legt voorzitter Jorrit Volkers van de stichting uit. “Het is een volgende stap om ervoor te zorgen dat we niet vergeten wat antisemitisme kan aanrichten. Ook in onze tijd ligt het gevaar van discriminatie en uitsluiting van bevolkingsgroepen op de loer.”
“Als je door Leeuwarden wandelt, zul je figuurlijk en letterlijk stilstaan bij de namen en het leed dat de huisbewoners is aangedaan. En juist dat is de bedoeling van dit bijzondere project.”

Eerste struikelsteen bij de Put
Struikelstenen zijn bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Door heel Europa liggen de stenen in de stoepen voor de huizen waar mensen woonden die slachtoffer zijn geworden van het nazisme.
De stenen heten zo, omdat je ‘erover struikelt met je hoofd en je hart, en omdat je moet buigen om ze te kunnen lezen’.
Het is de bedoeling dat de eerste struikelsteen van Leeuwarden in het hart van de Joodse wijk wordt gelegd, bij de Put. Daarna volgen meer adressen in de stad.
Momenteel is een werkgroep druk bezig om adressen en namen in kaart te brengen en om nabestaanden te zoeken. De bedoeling is dat de stenen samen met hen worden gelegd. Ook huidige bewoners van de huizen worden erbij betrokken.

“Slechts gescheiden door de tijd”
“Door de stenen bij de woonhuizen te plaatsen, komt het nog dichterbij. De toeschouwer staat op dezelfde stenen en bij hetzelfde huis als waar de slachtoffers gestaan en gewoond hebben, slechts gescheiden door de tijd.”
De stichting wil ook jongeren betrekken bij het project. “Het is de jeugd die de namen en verhalen meedragen naar de toekomst en kunnen verbinden met het heden.”
De verwachting is dat ze kunnen beginnen in het voorjaar van 2025. Het project neemt enkele jaren in beslag.

Fotobijschrift: Struikelstenen in Harlingen
© Omrop Fryslân